PGS.TS.Nguyễn Thị Kim Tiến, Bộ trưởng Bộ Y tế; Bà Nguyễn Thúy Anh, Ủy viên Trung ương đảng, Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội; TS.Kidong Park, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam đồng chủ trì.
Tham dự có đại diện lãnh đạo và chuyên viên một số Vụ Cục, Văn phòng, đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ Y tế; Ủy Ban của Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, các Bộ Ban/Ngành, Hiệp hội; Tổ chức Liên Hợp quốc; Tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, PGS.TS.Nguyễn Thị Kim Tiến, Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh: những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, trở thành một điểm sáng của thế giới trong thực hiện thành công các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Tuy nhiên, gánh nặng bệnh tật trong đó có các bệnh không lây nhiễm vẫn đang là thách thức lớn cho Ngành Y tế cũng như sự phát triển đất nước. Một trong những nguyên nhân hàng đầu của tỷ lệ mắc bệnh không lây nhiễm cao là do hành vi, lối sống không lành mạnh như hút thuốc lá, uống rượu bia, ít vận động thể lực, dinh dưỡng không cân đối…. Do đó, giải pháp căn bản để ngăn chặn bệnh không lây nhiễm chính là loại trừ các yếu tố nguy cơ.
Sử dụng rượu, bia là thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển con người mang tính bền vững bởi những ảnh hưởng tiêu cực đến cả ba khía cạnh xã hội, môi trường và kinh tế. Với những tác động đến sức khoẻ cộng đồng, xã hội và tài chính; rượu, bia thực sự là trở ngại lớn đối với 13/17 mục tiêu và 52/169 chỉ tiêu trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững mà Liên Hợp quốc đã đưa ra.
Về mặt tác hại, uống rượu bia gây ra các hậu quả cấp tính hoặc mạn tính, tác hại với cả người uống, người xung quanh cũng như cộng đồng xã hội nói chung. Một số tác hại có thể xảy ra ngay sau khi uống như chấn thương, gây tai nạn giao thông hay ngộ độc rượu bia…. Một số tác hại khác diễn ra từ từ và kéo dài như gây các tổn thương mạn tính đối với sức khỏe như mắc bệnh ung thư, tim mạch, xơ gan, rối loạn tâm thần, sa sút trí tuệ, ngộ độc bào thai do bà mẹ sử dụng rượu bia… hay các vấn đề xã hội lâu dài như tác hại đối với gia đình, suy giảm chất lượng nhân lực, chất lượng dân số, phá vỡ các mối quan hệ gia đình, xã hội.
Bên cạnh đó, tỷ lệ dân số sử dụng rượu, bia ngày càng trẻ hóa với tỷ lệ có uống rượu, bia trong độ tuổi pháp luật không cho phép (14-17 tuổi) rất cao là 47,5% và trong độ tuổi 18-21 là 67%, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nhân lực của đất nước trong tương lai, đặc biệt là chất lượng giống nòi. Đồng thời, phụ nữ và trẻ em là những người chịu ảnh hưởng nặng nề của tác hại do sử dụng rượu, bia. Tỷ lệ phụ nữ chịu hậu quả từ người thân trong gia đình sử dụng rượu bia (50%) nhiều hơn gấp 7 lần so với nam giới (14,9%), 21% trẻ em đã chịu tác hại từ việc sử dụng rượu bia của người xung quanh và 14%. Trẻ em đã chịu ít nhất một trong năm tác hại liên quan.
Chi phí chi cho giải quyết các tác hại của rượu bia cũng đã tạo gánh nặng cho nền kinh tế và ngân sách của nhiều quốc gia, nhất là các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo thống kê của WHO, phí tổn kinh tế do rượu, bia chiếm từ 1,3% -3,3% GDP của mỗi quốc gia, trong đó chi phí gián tiếp để giải quyết hậu quả do rượu bia thường cao hơn so với chi phí trực tiếp. Nếu phí tổn kinh tế do rượu, bia tại Việt Nam ở mức thấp nhất của thế giới (1,3% GDP) thì thiệt hại ước tính khoảng 65 nghìn tỷ đồng. Chi phí kinh tế của người dân cho tiêu thụ chỉ riêng đối với bia của Việt Nam năm 2017 tương đương gần 4 tỷ USD. Bên cạnh đó, các chi phí của Nhà nước và người dân để giải quyết các hậu quả liên quan đến sức khỏe là rất lớn.
Các số liệu nghiên cứu, khảo sát thực tiễn cho thấy tình hình sử dụng rượu, bia ở Việt Nam đang ở mức cao và có xu hướng gia tăng nhanh qua các năm.
Cuộc họp Nhóm Đối tác y tế là cơ hội để Quốc hội, Bộ Y tế, các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức và các đối tác phát triển, cùng cung cấp thông tin, chia sẻ, thảo luận các nội dung được đề xuất trong dự án Luật.
Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến mong muốn nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của các đại biểu đối với dự án luật góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách về y tế.
Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam TS.Kidong Park nhấn mạnh: “Sử dụng rượu, bia ở mức nguy hại đang tước đi các nguồn lực giá trị để đáp ứng các nhu cầu cấp bách về chăm sóc sức khỏe và phát triển ở Việt Nam”. Ông cũng nhấn mạnh các hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, xã hội do sử dụng rượu bia ở mức nguy hại, và phát biểu thêm “Tổng thiệt hại về mặt xã hội do sử dụng rượu, bia ở Việt Nam tương đương khoảng 1,3 – 3,3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP)”.
Trưởng đại diện WHO khuyến nghị các biện pháp hiệu quả chính để giải quyết vấn đề sử dụng rượu, bia như sau:
1. Chính sách giá đối với đồ uống có cồn: Các bằng chứng cho thấy việc tăng giá rượu, bia có tác dụng giảm việc sử dụng rượu, bia ở mức nguy hại của những người uống rượu nói chung và thanh thiếu niên nói riêng. Đồng thời, tỷ lệ tử vong do uống rượu, bia theo đó cũng sẽ giảm.
2. Hạn chế tính dễ dàng tiếp cận với rượu, bia và tính sẵn có của rượu, bia: Biện pháp của chính sách này có thể gồm: quy định về mật độ các điểm bán rượu, bia qua cơ chế cấp phép nghiêm ngặt; hạn chế số ngày và giờ được phép bán rượu, bia; và quy định độ tuổi tối thiểu được mua hoặc sử dụng đồ uống có cồn.
3. Quy định về tiếp thị, quảng cáo sản phẩm: Các quảng cáo rượu, bia đặc biệt ảnh hưởng tới giới trẻ. Rất nhiều nghiên cứu đã phát hiện rằng khi những người trẻ tiếp xúc với quảng cáo, tiếp thị rượu, bia nhiều, khả năng sẽ bắt đầu uống hoặc uống nhiều rượu, bia hơn. Nếu được triển khai hiệu quả, việc hạn chế hoặc cấm tiếp thị, quảng cáo rượu, bia có thể làm giảm tiêu thụ, đặc biệt là trong nhóm thanh thiếu niên, và qua đó làm giảm bạo lực và tai nạn giao thông đường bộ.
Đầu tư vào các hoạt động phòng ngừa tác hại do rượu, bia sẽ mang lại lợi ích đáng kể cho xã hội. Theo một ước tính trong năm 2018 của WHO, với mỗi 1 đô la chi để thực hiện các biện pháp hiệu quả về phòng ngừa tác hại do sử dụng rượu, bia gây ra, sẽ thu được lợi ích tương đương 9,13 đô la.
Đại diện WHO tại Việt Nam TS.Kidong Park khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế và các đối tác trong việc cung cấp các hỗ trợ kỹ thuật trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách để ngăn chặn và phòng ngừa sử dụng rượu, bia ở mức nguy hại ở Việt Nam.
