Giữa nhịp sống hiện đại của một đất nước đang phát triển nhanh chóng, hiến tạng tại Thái Lan đang dần trở thành một chủ đề được xã hội quan tâm sâu sắc. Những câu chuyện đầy cảm động về lòng vị tha và sự sống được tiếp nối đã khắc sâu trong tâm trí của hàng triệu người dân, mở ra một chương mới cho ngành y học ghép tạng tại quốc gia này. “Tôi đồng ý hiến tặng mô, tạng sau khi qua đời” đó không phải một sự kiện mang tính hình thức. Tại đây, việc hiến tạng đã dần trở thành lựa chọn tự nhiên, một nghĩa cử mang tính nhân đạo và được xã hội công nhận như một phần văn hóa sống.
Hiến mô, tạng tại Thái Lan
Trung tâm Điều phối tạng Thái Lan (ODC) là tổ chức chủ chốt trong hệ thống ghép tạng quốc gia, hoạt động dưới sự quản lý của Hội Chữ thập đỏ Thái Lan. ODC phối hợp chặt chẽ với các bệnh viện và trung tâm ghép tạng trên toàn quốc để đảm bảo quá trình phân phối và ghép tạng diễn ra công bằng, hiệu quả và an toàn. ODC chịu trách nhiệm tổng hợp danh sách chờ ghép từ các bệnh viện. Việc phân phối tạng của Thái Lan được ODC quy định dựa trên tiêu chí chính phù hợp sinh học (nhóm máu, HLA match, kết quả xét nghiệm chéo), tình trạng khẩn cấp… Tất cả các bệnh viện tham gia ghép tạng phải được ODC cấp phép và giám sát chất lượng.
Đoàn công tác Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia làm việc với ODC Thái Lan.
Bên cạnh đó, ODC phối hợp với Hội Ghép tạng Thái Lan và Hội Điều phối viên Ghép tạng Thái Lan tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo và chương trình giáo dục cho bác sĩ, y tá, bệnh nhân và cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng về ghép tạng. ODC tổ chức khóa đào tạo điều phối viên cấy ghép 3 ngày, đào tạo 2 lần/năm chủ yếu là điều dưỡng công tác tại khoa ICU, ER. Hiện ODC đã đào tạo được 1.947 điều dưỡng phân bổ tại 174 bệnh viện; ODC còn đóng vai trò trung tâm trong việc hợp tác quốc tế và chia sẻ thông tin về hiến tạng. Ngoài ra ODC còn tham gia các nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực ghép tạng để cải thiện chất lượng và hiệu quả của các ca ghép…
Chính vì vậy, hiện nay, Thái Lan được xem là một trong những quốc gia Đông Nam Á đi đầu trong vận động hiến mô, tạng từ người đã chết. Tính từ đầu năm 1994 đến 30 tháng 04 năm 2025 Thái Lan có 4.829 người hiến tặng mô, tạng thực tế. Có 10.905 các ca hiến từ người đã chết. Tính đến hết tháng 04 có 7.606 danh sách người chờ ghép. Số người đăng ký hiến tạng từ năm 1994 đến đầu tháng 5 năm 2025 Thái Lan đã có 1.821.501 người đăng ký. Đặc biết số lượng người chết não hiến tăng rõ rệt năm 2004 có 72 người hiến sau chết, sau 10 năm 2014 thành 188 người và đến năm 2024 thành 436 người; Tỷ lệ hiến tạng từ người chết não tại Thái Lan hiện đạt khoảng 60%, một con số rất ấn tượng so với khu vực, trong khi ở Việt Nam năm 2024 tỷ lệ chiếm 12%.
Yếu tố làm nên thành công
Là một quốc gia Phật giáo nên Thái Lan luôn được các Nhà sư ủng hộ và đồng hành, việc hiến tạng được xem là một hành động từ bi và được khuyến khích thông qua các hoạt động như giải pháp, tổ chức lễ đăng ký hiến tạng tại các chùa, và hợp tác với Trung tâm Hiến tạng quốc gia Thái Lan. Các Nhà sư thường giảng dạy rằng việc hiến tạng là một hình thức “bố thí” cao quý, thể hiện lòng từ bi và giúp giảm bớt đau khổ cho người khác. Họ cũng khẳng định rằng việc hiến tạng không ảnh hưởng đến nghiệp lực hay tái sinh, mà ngược lại còn mang lại phước báu lớn cho người hiến. Với quan điểm từ bi, việc hiến mô tạng sau chết được các Nhà sư giảng giải như một “hành động tạo phúc lớn”. Nhiều ngôi chùa tại Thái Lan phối hợp cùng y tế địa phương để tuyên truyền và hướng dẫn đăng ký hiến mô, tạng.
Bên cạnh sự đồng hành của Phật giáo, Thái Lan thường xuyên truyền thông những câu chuyện cảm xúc, nhất quán không dùng các khẩu hiệu khô khan, Thái Lan sản xuất các video kể chuyện thực tế về những đứa trẻ được ghép gan từ cha, mẹ. Những người mẹ mất con chấp nhận hiến mô, tạng để cứu người. Năm 2023, câu chuyện về cô bé Ploy, một nữ sinh 15 tuổi tử nạn trong một tai nạn giao thông đã gây xúc động mạnh tại Thái Lan. Cha mẹ cô bé đã quyết định hiến toàn bộ mô, tạng còn sử dụng được để cứu sống 6 người khác, trong đó có một bé trai 8 tuổi mắc bệnh tim bẩm sinh. Từ mất mát to lớn, một tia sáng của sự sống được thắp lên, lan tỏa mạnh mẽ tinh thần nhân ái trong cộng đồng, dù thân xác không còn vẫn muốn được tiếp tục cống hiến. Sự lan tỏa đến từ cảm xúc đã chạm tới trái tim mỗi người.
Người đăng ký được tích hợp vào căn cước công dân
Tại Thái Lan, người dân đăng ký hiến tạng dễ dàng, có thể đăng ký hiến tạng khi làm thẻ căn cước công dân hoặc trực tiếp qua ứng dụng điện thoại, trang web hoặc tại bất kỳ bệnh viện lớn nào. Tính minh bạch và bảo mật thông tin được chú trọng, tạo niềm tin nơi người dân. Song song với đó, ODC phối hợp với ngành giáo dục để đẩy mạnh đưa việc hiến tặng mô, tạng vào chương trình giáo dục. Việc đưa hiến tặng mô, tạng vào giáo dục tại Thái Lan chủ yếu thông qua hoạt động tuyên truyền và đào tạo chuyên môn. Những nỗ lực này đã góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng và khuyến khích hành động hiến tạng trong xã hội…
Từ thực tiễn, Việt Nam cần đưa hiến tặng mô, tạng coi là việc làm thường quy
Trong khi đó, ở Việt Nam, dù ngành y tế đã đạt được nhiều thành tựu trong ghép tạng, việc vận động hiến mô tạng vẫn gặp không ít rào cản – từ nhận thức, tâm linh đến chính sách quản lý. Phải chăng, đã đến lúc chúng ta nhìn sang Thái Lan như một bài học gần gũi và khả thi để mở ra sự phát triển của ngành hiến mô tạng tại Việt Nam.
Năm 2024, Việt Nam có 41 ca chết não đồng ý hiến mô, tạng đây được coi là cao nhất từ trước tới nay. Tính riêng năm 2025, đến 17/6 Việt Nam đã có 37 ca gia đình đồng ý hiến mô, tạng sau khi người thân qua đời. Mặc dù có sự khởi sắc nhưng vẫn còn thấp so với các nước, còn những rào cản cần nhìn lại để đẩy mạnh nguồn tạng hiến từ người cho chết não.
PGS.TS Đồng Văn Hệ chia sẻ trong Hội thảo tại Bangkok
Tại Hội thảo về chiến lược tăng nguồn hiến mô tạng từ người hiến sau chết được tổ chức tại Thái Lan. PGS.TS Đồng Văn Hệ – Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia có bài tham luận tại chương trình và gặp gỡ Chủ tịch Hội ghép tạng Thái Lan. Theo đó, Thái Lan đặt chỉ tiêu đến năm 2027 sẽ ghép 1500 ca nếu như vậy Thái Lan sẽ vượt xa Việt Nam. Dù Việt Nam đã tăng hơn 170% so với các năm trước, nhưng tỷ lệ hiến chết não tại Việt Nam so với Thái Lan, Hàn Quốc…còn rất thấp.
Để Việt Nam không “tụt lại” phía sau. Từ kinh nghiệm của các năm trước và các nước có nguồn tạng hiến cao, tác giả bài viết nghĩ trong thời gian tới Việt Nam rất cần có sự ủng hộ mạnh từ 3 phía:
Thứ nhất là sự ủng hộ của cả cộng đồng xã hội bằng cách đẩy mạnh công tác tuyền thông, chia sẻ những câu chuyện gia đình người hiến biến nỗi đau riêng để mang lại cuộc sống mới cho người được ghép, giúp người dân hiểu ý nghĩa nhân đạo từ việc hiến mô, tạng sau chết.
Thứ hai là sự vào cuộc của ngành y tế, đặc biệt sự quyết liệt từ phía bệnh viện hiến vì nơi đây tập trung vào bệnh nhân chết não tiềm năng. Các bệnh viện cần phát hiện bệnh nhân có nguy cơ chết não tiềm năng để tiếp cận tới gia đình, từng bước thực hiện tư vấn. Tham gia vào mạng lưới hiến của Trung tâm điều phối ghép tạng quốc gia. Các bệnh viện có sự liên kết hỗ trợ, tương tác trong quá trình tư vấn, điều phối theo quy định. Cần đưa việc vận động hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện coi là văn hóa thường quy tại các cơ sở y tế. Lãnh đạo các bệnh viện cần quyết liệt, tạo điều kiện, hỗ trợ phát triển mảng tư vấn, vận động hiến tặng mô, tạng. Đây là điều quan trọng và cần thiết thúc đẩy nguồn hiến mô, tạng trong thời gian tới.
Thứ ba là sự ủng hộ của hệ thống pháp luật. Dù Việt Nam có Luật Hiến, lấy ghép mô, bộ phận cơ thể người năm 2006 quy định về việc hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác. Luật nhấn mạnh nguyên tắc tự nguyện, vì mục đích nhân đạo, chữa bệnh, giảng dạy, nghiên cứu khoa học không vì mục đích thương mại. Sau gần 20 năm, đến nay đất nước phát triển mạnh Luật cần có sự thay đổi để thích ứng với thực tế. Cần sự ủng hộ quyết liệt của các đoàn thể, cơ quan ban ngành, hệ thống tôn giáo tạo thể thống nhất về việc hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người.
Còn nhớ, năm 2024, Tại Lễ phát động đăng ký hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người – cho đi là còn mãi được tổ chức tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tham dự phát biểu và nhấn mạnh:
Phát huy truyền thông “tương thân tương ái” tốt đẹp của dân tộc ta, với mong muốn nhận thức và tinh thần hiến tạng cứu người tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng hơn nữa trong xã hội:
Thủ tướng kêu gọi: “Mọi người dân Việt Nam trưởng thành, không phân biệt giới tính, dân tộc, tôn giáo, tuổi tác, vùng miền: Hãy tình nguyện đăng ký hiến tặng trên tinh thần “Mở lòng nhân ái – Lan tỏa yêu thương – Thắp sáng niềm tin – Tiếp nối hy vọng – Gieo mầm sự sống”, đó là tình yêu, nghĩa cử cao đẹp nhất vì “cho đi là còn mãi”, một người có thể cứu nhiều người, phát huy sức mạnh bắt nguồn từ Nhân dân”.
Hiến tạng là một hành động nhân văn cao cả, nhưng cũng đòi hỏi một chiến lược quốc gia đồng bộ và lâu dài. Một số nước trên thế giới đã chứng minh rằng sự kết hợp đúng đắn giữa chính sách, tôn giáo, giáo dục và tuyền thông, việc hiến mô, tạng có thể trở thành một phần văn hóa sống nhân văn, thay vì điều xa lạ, khó tiếp cận.
Với tiềm lực dân số lớn, đội ngũ y tế trình độ cao và cộng đồng ngày càng tiến bộ trong tư duy, với tinh thần “Thương người như thể thương thân”, Việt Nam hoàn toàn có thể làm được nếu bắt đầu ngay bây giờ bằng những thay đổi nhỏ nhưng hiệu quả vô cùng lớn.
Hôm nay : 750
Tháng này : 18177
Năm nay : 68748