Ở Việt Nam, mỗi năm có hàng nghìn bệnh nhân đang chờ một món quà sự sống—một trái tim khỏe mạnh, một lá gan mới, hay một giác mạc để nhìn thấy ánh sáng. Những món quà ấy đến từ những con người bình dị, sẵn sàng trao đi một phần cơ thể mình để người khác được sống tiếp.
Ít ai biết rằng, để bảo vệ nguồn hiến mô, tạng, nhiều bệnh viện hiện nay đang phải tự chủ động chi trả hầu hết các chi phí phát sinh trong quá trình hiến – lấy tạng sau chết não. Một thực tế âm thầm, bệnh viện đang phải xoay xở thay người hiến.
Theo quy định hiện hành, bảo hiểm y tế chưa chi trả cho các khoản chi phí của quy trình hiến mô, tạng. Điều đó có nghĩa là những chi phí sau đây chưa có nguồn chi trả chính thức: Khám sức khỏe để xác định đủ điều kiện hiến; Xét nghiệm, chẩn đoán chuyên sâu; Phẫu thuật lấy tạng; Chăm sóc y tế trong quá trình lấy tạng; Vận chuyển tạng giữa các bệnh viện. Để không làm ảnh hưởng người hiến, nhiều cơ sở y tế đã phải tự linh hoạt dùng nguồn quỹ nội bộ, hoặc trích chi phí từ các hoạt động khác để bù lại. Đây là sự hy sinh thầm lặng của các bệnh viện – một việc làm nhân văn, nhưng không thể kéo dài mãi.
Vì sao là vấn đề khó khăn?
Khó khăn không nằm ở việc người hiến phải trả tiền. Khó khăn nằm ở chỗ: họ chưa được hệ thống tài chính y tế bảo vệ đúng mức. Những người hiến tạng làm một việc cao quý nhất, không phải để chữa bệnh cho mình, mà để cứu người khác. Thế nhưng, toàn bộ quy trình y tế để họ có thể thực hiện hành động nhân đạo ấy lại không nằm trong danh mục chi trả của bảo hiểm y tế.
Điều này khiến bệnh viện phải xoay xở nguồn lực, nhiều nơi gặp khó khăn, và vô hình trung tạo nên rào cản khiến hoạt động hiến – ghép tạng chưa thể phát triển như mong đợi. Một hệ thống nhân đạo không thể dựa mãi vào “sự tự lo liệu” của các bệnh viện. Hệ quả lớn hơn đó là nguồn tạng bị hạn chế khi cơ sở y tế phải tự chịu toàn bộ chi phí: Không phải bệnh viện nào cũng đủ khả năng duy trì lâu dài; Việc mở rộng các chương trình vận động hiến tạng gặp khó khăn; Các ca ghép kỳ vọng bị trì hoãn; Hàng nghìn bệnh nhân chờ ghép có thể mất đi cơ hội được sống tiếp; Hạn chế việc tiếp cận bệnh viện tới người chết não tiềm năng; Nguồn tạng quý giá vì thế bị thu hẹp, dù nhu cầu ngày càng tăng.
Đã đến lúc cần một chính sách bền vững hơn
Để phát triển hiến – ghép tạng một cách ổn định, nhân văn và đúng bản chất cứu người, chúng ta cần một cơ chế tài chính chính thức: Có nguồn chi trả rõ ràng; Bảo vệ người hiến; Giảm gánh nặng cho bệnh viện; Tạo động lực để các cơ sở y tế mạnh dạn triển khai hiến – lấy – ghép tạng sau chết não.
Đó chính là lý do Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia tổ chức hội thảo “Đề xuất chi trả bảo hiểm y tế trong hiến – lấy – ghép mô, bộ phận cơ thể người.” Đây là bước đi quan trọng để đưa hành động hiến tặng sự sống trở về đúng với giá trị nhân văn của nó và để sự bất công thầm lặng không còn tồn tại.
Hội thảo quy tụ lãnh đạo Bộ Y tế, đại diện các Vụ/Cục liên quan, Sở Y tế các tỉnh, cùng các bệnh viện có hoạt động ghép tạng trên toàn quốc. Đây sẽ là diễn đàn để các bên cùng thảo luận, phân tích khó khăn, đưa ra giải pháp pháp lý – tài chính – chuyên môn, hướng tới một cơ chế chi trả bền vững và nhân văn hơn cho người hiến tạng.
Chương trình sẽ diễn ra vào sáng ngày 12/12/2025, tại FLC Quảng Ninh
