Ngày 16/7, Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người và Bệnh viện Mắt Hà Nội 2 tổ chức hội thảo về hiến, lấy, ghép và điều phối mô, tạng tại Việt Nam.

Làm thế nào để phát triển nguồn tạng hiến?

Thời gian qua, đặc biệt sau khi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát động phong trào hiến mô, tạng thì số lượng người đăng ký hiến mô tạng trên cả nước đã tăng lên rất nhiều. Điều đó là tín hiệu mừng cho phong trào hiến mô tạng tại Việt Nam. Tuy nhiên, thực tế nhiều người dù khi còn sống họ đã đăng ký hiến mô tạng nhưng khi qua đời, người thân không đồng ý, các y bác sĩ cũng không thể lấy tạng hiến.

 Hội thảo hiến, lấy, ghép và điều phối mô, tạng tại Việt Nam có sự tham gia đông đảo của đội ngũ phóng viên, Nhà báo đến từ các cơ quan báo, đài.

Chia sẻ tại Hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Tiến, nguyên Bộ trưởng Y tế, Chủ tịch Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam chia sẻ: Tỷ lệ thực tế người hiến tạng sau chết não năm 2023 tại Việt Nam chỉ chiếm 0,15%, đứng thứ 38 trên thế giới.

Chỉ ra những thách thức trong việc vận động người dân đăng ký hiến tặng mô, tạng, theo Phó Giáo sư Nguyễn Thị Kim Tiến cho rằng, người dân cần phải thay đổi quan niệm, nhận thức về chết phải toàn thây.

Bên cạnh đó, trong các hoạt động truyền thông, lan tỏa thông điệp về việc cho đi là còn mãi, các cơ quan cần phải xác định các đối tượng đích để có cách truyền thông khác nhau. “Truyền thông không nên chỉ tập trung vào đưa tin về các ca ghép tạng thành công”, bà Tiến nhấn mạnh.

PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến cũng nêu những khó khăn về các quy định pháp luật hiện hành: Điều kiện hiến tạng sau chết; tuổi hiến tạng, chế độ cho người hiến tạng và gia đình; cơ chế tài chính về chi phí, thanh toán cho vận động hiến, ghép và sau ghép.

PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến, Chủ tịch Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam chia sẻ tại Hội thảo.

Từ những phân tích trên, PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến cho rằng, các quy định của pháp luật hiện nay cần được điều chỉnh để làm tăng cơ hội hiến tạng sau chết não như điều kiện tuổi hiến tạng (hiện nay là trên 18 tuổi). Theo bà Tiến, quy định pháp luật của một số quốc gia trên thế giới không có thủ tục đăng ký hiến mô, tạng mà theo nguyên tắc suy diễn là đương nhiên. Sau khi chết não, thì hiến tạng với sự đồng ý của gia đình (có nước không cần gia đình đồng ý); trên bằng lái xe có ký hiệu đã đồng ý hiến tạng sau chết. Gia đình chỉ có đơn không hiến tạng vì các lý do đặc biệt. Điều kiện hiến mô, tạng là trên 13 tuổi; quy định đối với cả người chết não và chết tim. Đặc biệt ở Mỹ, cho phép tử tù và tù nhân đăng ký hiến tạng sau chết để tăng nguồn tạng…

Vì vậy, PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến đề xuất, trong dự thảo Luật Hiến tạng sửa đổi tới đây, cần nghiên cứu bổ sung quy định: Những người lúc sống chưa đăng ký hiến mô, tạng nhưng khi qua đời được gia đình đồng ý vẫn có thể hiến tạng. Cùng đó, trong công tác tư vấn đăng ký hiến mô, tạng tại các bệnh viện, tổ tư vấn đăng ký hiến tạng không được có bác sĩ cấp cứu hồi sức, vì là vấn đề nhạy cảm với gia đình người bệnh.

Nói về vấn đề này, PGS.TS Đồng Văn Hệ Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia, Phó Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, chia sẻ theo quy định hiện nay, khi lấy tạng của người hiến tạng cần có sự đồng ý của gia đình.

PGS.TS Đồng Văn Hệ Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia chia sẻ tại Hội thảo.

"Gia đình là tất cả các thành viên có quan hệ với người hiến, chỉ cần một người không đồng ý, phản đối sẽ không thực hiện được.Trung tâm đã từng gặp không ít trường hợp dù cha mẹ người hiến mô tạng đã đồng ý hiến tạng, thế nhưng khi chuẩn bị thực hiện, một người trong họ hàng không đồng ý cũng không thể lấy tạng hiến. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nguồn tạng hiến từ người cho chết, chết não tại Việt Nam còn hạn chế", PGS.TS Hệ cho hay.

Vì vậy, theo PGS.TS Đồng Văn Hệ, để người đăng ký hiến mô tạng được hiến tặng mô, tạng của mình sau khi chết, cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về hiến mô, tạng. Khi mỗi người đều hiểu nghĩa cử cao đẹp của việc hiến, mô tạng, đem lại sự sống cho những người khác thì việc ngăn cản thực hiện mong muốn của người chết sẽ giảm đi.

Cần thiết xây quy trình vận động hiến tặng và ghép mô, tạng

Hơn 10 nghìn trường hợp đăng ký hiến tặng mô, tạng chỉ trong vòng 2 tuần kể từ sau lời phát động kêu gọi mọi người dân Việt Nam tình nguyện đăng ký hiến tạng của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Tỷ lệ hiến mô, tạng sau khi qua đời cũng tăng gấp đôi so với cùng kỳ. Đây là những tín hiệu tích cực để tăng hơn nữa nguồn tạng hiến từ người cho chết não.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đồng Văn Hệ, tính đến ngày 1/6/2024, Việt Nam có 12 chết não hiến mô tạng, trong đó có 6 ca tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức; 2 ca tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, các ca còn lại tại Bệnh viện E, Bệnh viện Việt Nam-Thụy Điển Uông Bí (Quảng Ninh), Bệnh viện đa khoa Thái Nguyên, Bệnh viện đa khoa Phú Thọ.

Số ca đăng ký hiến tặng mô, tạng và số ca gia đình đồng ý hiến tặng mô, tạng cũng đã tăng rất nhanh so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa thể đáp ứng với thực tiễn có hàng nghìn bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo đang chờ ghép tạng.

PGS.TS Đồng Văn Hệ chia sẻ về những khó khăn vướng mắc trong công tác điều phối tạng.

Nhưng vấn đề vướng mắc được PGS.TS Đồng Văn Hệ chỉ ra, đó là công tác điều phối tạng còn gặp nhiều khó khăn do chưa có sự phối hợp chặt chẽ của các bệnh viện. PGS.TS Đồng Văn Hệ dẫn chứng một ca chết não hiến tạng tại Phú Thọ gần đây, Trung tâm điều phối ghép tạng chọn 58 bệnh nhân, nhưng sau 16 giờ điều phối mới chọn được 2 bệnh nhân. Hay ca chết não gần đây nhất phải liên hệ tới

119 bệnh nhân trong thời gian 16 giờ mới xác định được 5 bệnh nhân có chỉ số phù hợp để nhận (gan, thận, tim). Có bệnh viện lấy tạng hiến thông báo với Trung tâm Điều phối tạng Quốc gia chỉ trước có 2 giờ, khiến việc điều phối rất khó khăn.

Để tháo gỡ được nhiều khó khăn trong quá trình điều phối , PGS.TS Đồng Văn Hệ cho biết, dự kiến từ tháng 8/2024, công tác hiến, lấy, ghép bộ phận cơ thể người sẽ được đưa vào chương trình đào tạo thường quy tại Đại học Y Hà Nội. Nội dung đào tạo gồm: Ghép tạng, Hiến mô tạng, Luật hiến mô tạng, Chết não, Phát hiện và quản lý chết não tiềm năng.

Cũng trong tháng 6 vừa qua, Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia đã thành lập 9 hội đồng và xây dựng quy trình điều phối, ưu tiên, tiêu chí ghép, tiêu chí cấp cứu.

Việc thành lập này, sẽ giúp các cơ sở y tế tham gia mạng lưới hiến tặng mô, tạng và mạng lưới ghép có quy trình phân phối tạng minh bạch, công khai, hiệu quả và nhanh chóng, không lãng phí nguồn tạng hiến.

“Chúng tôi thành lập 5 hội đồng chuyên môn về điều phối ghép mô, tạng và 4 hội đồng chuyên môn về mạng lưới hiến. Thông qua việc thành lập này, các bệnh viện trong mạng lưới hiến và ghép trên toàn quốc sẽ ngồi với nhau, cùng tham gia các hội đồng như hội đồng điều phối ghép thận, ghép tim…

Hội đồng sẽ họp thường kỳ 3-4 tháng/lần, đưa ra quy trình thống nhất toàn quốc. Bộ Y tế cũng rất ủng hộ việc này vì mô hình này được thực hiện thành công ở Trung Quốc. Chúng tôi tin là Việt Nam cũng sẽ triển khai thành công mô hình này”, ông Hệ nói.

Việc thành lập các hội đồng có sự tham gia của đại diện của các bệnh viện trong mạng lưới sẽ góp thêm tiếng nói để Trung tâm đưa ra quy trình chuẩn hơn. Cũng từ đó, lan tỏa được các thông điệp về hiến, tặng mô tạng đến từng bệnh viện và trong giới y khoa.

Đồng thời, điều này sẽ giúp quy trình vận động hiến tặng mô, tạng công khai, minh bạch hơn.

“Trước đây, khi có người chết não tiềm năng nhưng chúng ta không có văn bản quy định trách nhiệm ai là người gặp người nhà bệnh nhân, giải thích như thế nào với gia đình thì giờ chúng ta đào tạo, thành lập các đơn vị. Khi đó các đơn vị có trách nhiệm rõ ràng trong báo cáo mỗi ngày ở bệnh viện có bao nhiêu trường hợp chết não tiềm năng, đã tiếp cận chưa, vì sao thất bại để giúp hệ thống chúng ta phát triển toàn diện, bền vững, tìm nguyên nhân không hiến tặng của gia đình người chết não, để tác động ngược trở lại xã hội, giải thích, cung cấp thông tin cho người dân hiểu hơn”, ông Hệ cho hay.

Các đại biểu tham gia thảo luận tại Hội thảo.

Đặc biệt, tại Hội thảo này đại diện các báo đài như VietTimes, Báo Tuổi trẻ, Báo Nhân dân, Báo Người lao động, Báo Quân đội nhân dân … đã “hiến kế” nhiều nội dung để hoạt động truyền thông hiến tạng đạt hiệu quả cao nhất.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo.

---